L’ami Hollandais - Pieter Jan Smit
L’AMI HOLLANDAIS
Jaartal:
2005
Lengte:
52 minuten (televisieversie) & 72 minuten (theaterversie)
Tagline:
Over de vriendschap tussen Jef Last en André Gide en hun reis door de Sovjet Unie; met veel archiefmateriaal uit de jaren dertig.
Logline:
De vriendschap tussen de wereldberoemde Franse schrijver André Gide en de Nederlandse schrijver en communist Jef Last geeft een beeld van het politiek en cultureel klimaat in het Europa van de jaren dertig.
Tijdens een reis die ze samen door de Sovjet-Unie maken komt Jef Last onder invloed van de kritische houding van André Gide tot het besef dat het geen zin heeft vast te blijven houden aan een ideaal dat steeds grotere persoonlijke offers eist.
Synopsis:
De schrijver André Gide is 64 jaar, wereldberoemd en een centrale figuur in het Franse literaire leven als de 36-jarige Hollandse schrijver en communist Jef Last hem in 1934 in Parijs ontmoet.
In deze tijd van massale werkeloosheid en grote ellende hebben velen die begaan zijn met sociaal onrecht, zoals ook Last en Gide, hoge verwachtingen van de Communistische Idee. De boekverbrandingen in Nazi Duitsland bevestigen hen in hun belangstelling voor de Sovjet-Unie.
De Sovjet journalist Michaïl Koltsov die tot taak heeft westerse opiniemakers en intellectuelen voor de zaak van Stalin te winnen maakt van het antifascisme handig gebruik, en hij weet Gide te verleiden naar de Sovjet-Unie te komen. Die neemt een paar vrienden mee, waaronder ook Last.
De reis, het moment van aankomst: alles is zorgvuldig geregisseerd. Gide komt precies op tijd om eer te betonen aan de juist overleden Maxim Gorki, de grote Sovjet schrijver. In gezelschap van Stalin spreekt Gide op het Rode Plein in Moskou een grafrede uit.
Gide, Last en hun vrienden bezoeken Sovjet bedevaartplaatsen in Leningrad, de Kaukasus en de Krim. De persoonsverheerlijking van Stalin gaat hen steeds meer tegenstaan. Ze raken zich bewust van de grote angst onder de mensen voor een eigen mening. Als zij in Georgië zijn breekt de burgeroorlog in Spanje uit, ontketend door de fascisten.
Bij thuiskomst bevindt Last zich in een crisis. Hij wil zijn partijvrienden niet confronteren en uitleggen hoe teleurstellend de reis was. Hij neemt de vlucht naar voren en gaat als oorlogsvrijwilliger naar Spanje. De sfeer van internationale verbroedering in de strijd tegen het fascisme slaat al gauw om in een grimmig wantrouwen en onderlinge strijd. Op dat moment verschijnt het boek van Gide over de reis. “Retour de I’URSS” is het verslag van een ontluistering. Het slaat overal in het Westen in als een bom. Het leidt tot een woedende reactie uit Moskou.
De Sovjet-Unie is het enige land dat Spanje in de strijd tegen de fascisten steunt. Elke kritiek op de Sovjet-Unie wordt daarom gezien als steun aan het fascisme. Koltsov neemt geen blad voor de mond. Gide is een verrader, een homoseksueel en een fascist. Last weigert zijn vriend af te vallen. Hij beseft dat hij door Stalin wordt misbruikt en dat hij niet vecht voor een vrij Spanje, maar voor een Sovjet Spanje.
De communisten proberen hem van kant te maken, maar hij ontspringt de dans.
In de film wordt opnieuw de reis afgelegd die André Gide en Jef Last in 1936 maakten. Uniek archiefmateriaal – foto’s en film, geeft een beeld van de jaren 1934 – 1938. Dagboek- en brieffragmenten (uitgesproken door Gerardjan Rijnders, Cas Enklaar en Hans Goedkoop) maken de emoties van de personages voelbaar. Een niet onbelangrijke rol is weggelegd voor Femke Last, dochter van Jef Last, die terugblikt op haar vader.
L’AMI HOLLANDAIS is een film over vriendschap, met politiek engagement en homoseksualiteit als centrale thema’s.
Cast:
stemmen: Gerardjan Rijnders, Cas Enklaar, Hans Goedkoop, Pieter Jan Smit, Cyril Bibas, Gérard Duquet, Nadir Amara
Crew:
scenario & regie: Pieter Jan Smit
camera: Bert Haitsma, Giorgi Beridze, Abdelah Zouhir
animatie: Adriaan Lokman
montage: Teun Pfeil
geluidsontwerp: Yves Renard
muziek: Ivan Georgiev
coproducent: Cyril Bibas
producent: Digna Sinke
de film is een coproductie van SNG Film met Entre Chien et Loup, TROS & RTBF
tot stand gekomen met steun van:
Nederlands Fonds voor de Film
Centre du Cinéma et de l’Audiovisuel de la Communauté Française de Belgique et des Télédistributeurs Wallons
YLE Teema Ateljee