DE WOLKENFABRIEK - Digna Sinke

Jaartal:
2025

Lengte:
59 min.

Logline:
Meer dan 25 jaar was de schoorsteen van de kolencentrale van Amsterdam een landmark. In 2019 besloot de Nederlandse regering in het kader van de energietransitie om de centrale eind van dat jaar stil te leggen. Het zou nog 6 jaar duren voor de 175 meer hoge schoorsteen gesloopt zou worden.

Synopsis:
Voorjaar 2019 nam de regering tamelijk onverwacht de beslissing dat de kolencentrale, centraal gelegen in het westelijk havengebied van Amsterdam, eind van dat jaar dicht zou gaan. Een eerste grote stap om de CO2 uitstoot in Nederland te verminderen.
Vattenfall was eigenaar van de centrale. In september werd een Open Dag georganiseerd. Iedereen die er werkte mocht familieleden of vrienden uitnodigen om z’n werkplek te laten zien. Nooit eerder was zoiets gebeurd. Het was een eerste afscheidsritueel.
De installatie was toen nog gewoon in bedrijf.  Werknemers leidden hun gasten rond door het doolhof van de gigantische gebouwen, trotse vaders legden hun kinderen uit hoe een turbine werkt.
Voor het einde van het jaar probeerde ik alles vast te leggen zoals het 25 jaar gegaan was. Het transport van de steenkool van het opslagterrein (OBA) naar het Hemwegterrein, de machine die de kolen afschraapte waarna ze op een lopende band het gebouw ingingen. Het treintje waar de kolen ingestort werden. Hoe de kolen van daaruit in molens terecht kwamen en fijngemalen werden. Het vuur in de ketel…
Naast het 80 meter hoge ketelhuis was een grote hal waar de generator stond, met de turbines. Aan de andere kant was een gebouw voor de rookgasreiniging, net zo groot als het ketelhuis. Vandaaruit ging de rook door de schoorsteen omhoog.

Op 16 december vond het laatste ritueel plaats. De kantine zat helemaal vol. Oude bekenden zagen elkaar weer, het was gezellig en feestelijk. Er stond een prachtige kerstboom, er waren bevlogen toespraken, maar ieder moment was vol melancholie. Nooit meer zou de kantine vol mensen zijn.
Twee dagen later, de avond voor het vuur uit zou gaan, filmde ik in de schemering mijn vaste standpunt aan de Hemkade. De rook kwam nog uit de schoorsteen, voor de laatste keer, en mengde zich met grijze regenwolken.
Een jaar later was er nog weinig veranderd. Alle gebouwen stonden er nog alsof ze net verlaten waren. Maar alles was stil.
De bedoeling was dat alles gesloopt zou worden. Dat zou een gigantische klus zijn. Een klein ploegje mensen hield zich bezig met alle problemen die vóór die tijd opgelost moesten worden: kabels en leidingen, de hele logistiek van het proces, de aanbesteding.
Twee maanden voor de sloop echt zou beginnen filmden we een gesprek met Herman de Weerd, projectleider van het sloopteam, en Hans van Kroonenburg, deelprojectleider. Ze waren blij dat er eindelijk echt begonnen zou worden.

Dat jaar, 2022, zou er veel gebeuren: de kolentransportbaan werd gesloopt, de as silo’s, verschillende gebouwen. Spectaculair was het wegtakelen van het rookgaskanaal, een buis van tientallen meters lang met een doorsnede van 7 meter.
Slopen is high tech tegenwoordig. Alles wordt uit elkaar gehaald en gesorteerd. Titanium buisjes die rinkelend bij elkaar geveegd worden. Hoge bergen betonijzer, wachtend op het moment dat de ijzerprijs zou stijgen. De generator werd aan Zuid-Afrika verkocht.

Twee jaar later resteert alleen nog een metalen skelet van het ketelhuis, met de ketel daar in. De schoorsteen staat er eenzaam naast. Er wordt onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om ketelhuis en schoorsteen op te blazen. Er wordt zelfs een datum bepaald. Maar het gaat niet door. Er wordt toch besloten de schoorsteen af te gaan knabbelen, stukje bij beetje.
Dat gebeurt tenslotte in juni 2025. De grootste kraan van Europa gaat aan de slag, met een betonknipper aan zijn giek, op afstand bestuurd.
Het einde van een tijdperk. De schoorsteen van de Hemweg 8, ooit ‘de wolkenfabriek’ met zijn mooie witte pluim, is niet langer een landmark.